p deze pagina’s een longread van Mark de Lat over betekeniseconomie, een economie die onze samenleving leefbaar houdt en positief ontwikkelt. Het is een verhaal dat ons overtuigend laat zien dat er in snel tempo actie moet worden ondernomen om onze planeet ook voor komende generaties leefbaar te houden en dat hiervoor vanuit andere perspectieven naar de economie gekeken moet worden, maar ook dat de transitie die we moeten waarmaken duurzaam rendement oplevert. Door daadwerkelijk te focussen op mens, milieu en maatschappij kun je als ondernemer geld verdienen.
Mark de Lat is sinds 2015 als partner en organisatieadviseur verbonden aan Eshuis Accountants en Adviseurs. Hij is er van overtuigd dat betere businessmodellen leiden tot een betere wereld. Hij begeleidt organisaties bij het realiseren van betekenisvolle strategie- en transitietrajecten. ‘We hebben de wereld in bruikleen voor onze kinderen’ geeft kernachtig zijn persoonlijke motivatie weer. Een motivatie ook om, samen met anderen, in 2017 Stichting Betekeniseconomie Twente op te richten die als doel heeft de betekeniseconomie in praktijk te brengen. Een groep ondernemers in Drenthe volgde met hetzelfde initiatief aldaar en de hoop is dat het ook landelijk navolging krijgt.
“Wij hebben de wereld in bruikleen voor onze kinderen”
Een tweede manier om de betekeniseconomie in Twente aan te jagen is het onlangs gestarte initiatief van Saxion Conscious Business Lab en Eshuis Accountants en Adviseurs om met - om te beginnen - 12 organisaties samen te werken aan en te leren over het realiseren van betekenisvolle businessmodellen. De ambitie is - onder de titel Bcorp Twente - een beweging te creëren van betekenisvol gedreven ondernemers in Twente, met inzet van de zogenaamde BCorp standaard.
Mark de Lat is tevens één van de initiatiefnemers van Coöperatie Kennispark. Het doel hiervan is tweeledig: letterlijk energie opwekken met zonnepanelen op de innovatiecampus en initiatieven ontplooien om het Kennispark te promoten als een energieke, energiegevende en innovatieve locatie.
Verdien je geld of geef je betekenis?
“Betekenisvol ondernemen als vertrekpunt voor duurzaam rendement”
De coronacrisis maakt ons op tal van fronten bewust van allerlei, al dan niet noodzakelijke, transities. We beseffen steeds meer dat de ‘aarde beter zonder ons kan, dan wij zonder de aarde’. We onderkennen de eindigheid van fossiele brandstoffen, realiseren dat het gebrek aan biodiversiteit tot problemen leidt en zien in dat we de vraagstukken van deze tijd niet kunnen oplossen met oude werkwijzen.
Veltenaar en Zevenbergen vatten in hun boek ‘once upon a future’ deze ontwikkelingen samen in zeven megashifts. Hierdoor geïnspireerd doe ik de volgende waarnemingen.
Natuur
We zien dat de natuur afbrokkelt. Of het nu ongebreidelde kap is van de regenwouden in de Amazone of het maaien van de bermen in Nederland, in beide gevallen ontstaat er een impact op de biodiversiteit die niet houdbaar is. Daarnaast slinkt de natuurlijke voorraad olie en gas en verschillende metalen zoals lood, zink en koper, wat een duidelijke samenhang vertoont met ons consumptiepatroon.
Hoe circulair, werkt jouw organisatie?
Consumptie
Zeker in de westerse wereld hebben de dagelijkse consumptie en het afval dat we hiermee produceren monsterlijke proporties aangenomen. Volgens Milieucentraal verspillen we bijvoorbeeld 34 kilo voedsel per jaar, is onze vleesconsumptie gegroeid van 20 naar 40 kilo per jaar over een tijd van 50 jaar. (www.milieucentraal.nl) en blijkt de productie van textiel vervuilender te zijn dan de chemische industrie.
Hoe ziet jouw consumptiepatroon er uit?
Geld en bezit
Veel van deze, zoals ik ze maar noem, onhoudbare trends hangen samen met de wijze hoe wij kijken naar geld en bezit, naar welvaart en welzijn. Welvaart moet ten dienste staan van ons welzijn, maar die rollen zijn in de loop der tijd omgekeerd. Het is dan ook niet voor niets dat zelfs de Financial Times de volgende oproep deed: ‘Captialism. Time for a reset’. Of, zoals DNB en PBL in een persbericht stellen: ‘Biodiversiteitsverlies leidt tot financiële risico’s’.
Hoe kijk jij naar welvaart en welzijn?
Werk en arbeid
Finland zet in op een 4-daagse werkweek met een 6-urige werkdag. Voor de beeldvorming: in 1960 besloot de Centrale Commissie voor Overleg in Ambtenarenzaken tot invoering van de 5-daagse werkweek in Nederland en kregen we de zaterdag vrij. Met in achtneming van het gevolg van door robotisering verdwijnende beroepen wordt het tijd om onze visie op werk en arbeid op scherp te zetten.
In de publicatie ‘The future of employment: how susceptibele are jobs to computeresiation?’ (2013) stellen Frey en Osborne de volgende top 10 samen van beroepen die als gevolg van robotisering verdwijnen: belastingadviseur (99%), telemarketeer (99%), chauffeur bestelwagen (98%), makelaar (97%), brugwachter (97%), secretaresse (96%), tuinman (95%), magazijnmedewerker (95%), accountant (94%) en slager (93%)
Wanneer verdwijnt welke baan in jouw organisatie?
Technologie
Naast de hiervoor omschreven impact van technologie op arbeid zien we tal van vraagstukken ontstaan vanuit deze trend. Of het nu gaat om de rol van Facebook, de afhankelijkheid van Wifi of het afvangen van CO2, technologie heeft een positieve en negatieve impact op ons leven.
Welke impact heeft technologie op jou en jouw organisatie?
Governance
Transparantie is in dit kader een gevleugeld begrip in deze context. Organisaties worden met de dag transparanter ook zonder dat zij dit zelf beogen. Denk hierbij aan Follow The Money, het journalistencollectief dat ontwikkelingen in de wereld van financiën op de voet volgt en benoemt. Onderliggend gaat het er om dat van organisaties meer en meer wordt verwacht ten aanzien van het nemen van verantwoordelijkheid voor hun handelen en open verantwoording hierover.
Waarvoor neem jij verantwoordelijkheid en hoe verantwoord je jezelf hierover?
Leiderschap
In de kern komen de verschillende megashifts bijeen in de laatste, leiderschap. Het gaat er om dat het management van organisaties verantwoordelijkheid neemt voor de impact die het heeft op mens en maatschappij. Dit vraagt in essentie om persoonlijk leiderschap.
Welk voorbeeld wil jij met jouw organisatie en jouw handelen geven?
“Kennis is de belangrijkste variabele geworden voor economisch succes”
Op naar de betekeniseconomie!
Bezien we voornoemde trends vanuit een economisch perspectief dan zijn we - zoals Kees Klomp en Nadien Maathuis het in hun boek ‘Pioniers van de nieuwe welvaart’ omschrijven - aanbeland in de betekeniseconomie. De agrarische economie kan worden opgevat als de eerste economie van onze geschiedenis. In deze economie is landbezit de belangrijkste voorwaarde om economische succesvol te zijn De agrarische economie wordt opgevolgd door de industriële economie, waarbij de uitvinding van de stoommachine het startpunt vormt en massaproductie mogelijk wordt gemaakt. Machines worden het belangrijkste bezit. In de afgelopen decennia is de industriële revolutie overgegaan in de zogenaamde kenniseconomie veroorzaakt door de uitvinding van de computer. Kennis is de belangrijkste variabele geworden voor economisch succes. Op dit moment zijn we beland in de vierde economie, te weten de betekeniseconomie. Dit is een economische fase waarin we beseffen dat de economie niet in essentie draait om geld verdienen maar om het vinden van betekenis. En dat bedrijven er niet zijn om - zoals Kees Klomp het stelt - een gat in de markt te bedienen maar juist op zoek moeten gaan naar het gat in de maatschappij dat zij willen invullen.
Hoe dan?
Toen ik in 2015 samen met collega ondernemers Stichting Betekeniseconomie in Twente opstartte, was betekenisvol ondernemen tot dan toe voorbehouden geweest aan verschillende koplopers. Koplopers in de vorm van ‘start ups’ en ondernemers die het gewoonweg anders wilden doen vanuit het besef dat ‘het zo niet langer kan’ of dat ‘ik het als ondernemer zo niet langer wil’. De laatste jaren onderkennen meer en meer ondernemers dat ze het anders willen en ontstaat meer dan ooit de vraag ‘hoe pak ik het aan dan?’. Dit patroon is overigens niet nieuw. We kennen dit als de tijd van de opkomende kwaliteitszorg. Daar waar de koplopers al bevlogen aan de slag waren en op bezoek gingen bij Japanse bedrijven om zich daar de ogen uit te kijken, kwam de kwaliteitszorg breed op gang door hulpmiddelen als ISO certificering en de EFQM en INK standaard. Daarmee waren deze hulpmiddelen toetsingshulpmiddelen om de hoe vraag in het businessmodel te beantwoorden, te toetsen en te borgen. In de context van betekenisvol ondernemen helpt de ‘open source’ B Corp standaard bij het beantwoorden van deze hoe-vraag, waarbij het in de kern gaat om het creëren van betere business(modellen) voor een betere wereld.
Betere business(modellen) voor een betere wereld
Tot mijn kennismaking met B Corp gebruikte ik het hulpmiddel DESTEP om samen met opdrachtdrachtgevers op zoek te gaan naar de zogenaamde gaten in de markt. Hierbij staan de letters DESTEP voor zes macro-factoren, te weten demografisch, economisch, sociaal-cultureel, technologisch, ecologisch en politiek-juridisch. Vanaf het moment dat ik door de bril van B Corp naar businessmodellen ben gaan kijken, bleek een ander perspectief wenselijk. Een perspectief waarmee je de gaten in de maatschappij centraal stelt. Als bron van inspiratie gebruik ik sindsdien de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties. Je kunt je dus als organisatie - met behulp van deze Duurzame Ontwikkelingsdoelen - twee vragen stellen. De eerste vraag is: Hoe kan ik met mijn businessmodel direct bijdragen aan één van deze ontwikkelingsdoelen? Tony Chocolonely heeft haar businessmodel expliciet verbonden aan de duurzame ontwikkelingsdoelen door te werken aan een slaafvrije productie van chocolade, waardoor zij bijvoorbeeld bijdraagt aan SDG 1. De tweede vraag is: Hoe kan ik aansluiten bij deze ontwikkelingsdoelen door activiteiten die ik wil ontplooien? Een bedrijf kiest er voor om medewerkers te activeren sport te beoefenen. Hier draagt men op toegepaste wijze bij aan SDG 3. Op deze manier geef je richting aan de maatschappelijke impact die je als organisatie beoogt. Hieronder voorbeelden van de wijze waarop we bij Eshuis Accountants en adviseurs de vertaalslag hebben gemaakt.
* Eerlijk werk en economische groei, hetgeen voor ons betekent dat we gericht onderzoek doen naar de bevlogenheid van onze collega’s en vol inzetten op talentontwikkeling;
* Goede gezondheid en welzijn, door ons initiatief ‘Eshuis Actief’ verder uit te bouwen en zo collega’s en klanten te stimuleren tot sportieve activiteiten;
* Gendergelijkheid. Dit geven we zowel inhoud door intern doorontwikkeling van vrouwen in leidinggevende posities te stimuleren als de kwaliteiten van feminien leiderschap aan te jagen via het ‘Eshuis Ladies Event’;
* Klimaatactie. Met ons Bream geclassificeerde pand in Enschede dragen we bij aan deze SDG. Met ons nieuwe pand in Almelo zijn we ‘gasloos’. Daarnaast verduurzamen we stap voor stap ons wagenpark. Zo kijken we bij elke stap vooruit of we onze ‘CO2 footprint’ kunnen reduceren;
* Partnerschap om doelstellingen te bereiken. Vanuit deze doelstelling zijn we onlangs - in samenwerking met Saxion Conscious Business - samen met een 12-tal organisaties gestart om samen op te trekken richting (mogelijke) B Corp certificering in een leer-werk-doe traject.
Vervolgens is het de kunst de vertaalslag te maken naar het businessmodel van de organisatie, zoals samengevat in de figuur hieronder. Ontleend aan de scriptie van Bas Hooge Venterink.
B Corp in vogelvlucht
B Corporation is - kortweg - het keurmerk voor ondernemers die naast winst en aandeelhouders mens, milieu en maatschappij als uitgangspunt nemen voor hun handelen. Wereldwijd zijn er ruim 2.750 Benefit Corporations in meer dan 50 landen en 130 industrieën. In Nederland zijn organisaties gecertificeerd als Tony Chocolonely, Dopper, Ben & Jerry’s, Patagonia, Moyee Coffee, Snappcar, Zelfstroom en de Triodos Bank. In de regio Twente is onlangs Sosialforce gecertificeerd en zijn op dit moment een 12-tal organisaties onder de vlag van ‘B CorpTwente’ aan de slag om toe te werken naar certificering. Het B Corp keurmerk is een hulpmiddel (en dus geen doel) om stap voor stap betekenisvoller te ondernemen. B Corp biedt een praktisch kader om verbeterpotentieel vast te stellen op vijf thema’s. Om een eerste indruk te geven volgen hierna de thema’s met een aantal basisvragen.
Missie en besturing van de organisatie
‘Heeft de organisatie een uitgewerkte missie waarin het commitment naar voren komt om sociaal, maatschappelijk te willen ondernemen?’ En ‘Verstrekt de organisatie een jaarrapportage waarin het verantwoording aflegt over haar prestaties ten aanzien van betekenisvol ondernemen?’
Medewerkers
‘Draagt de organisatie actief zorg voor persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers?’ En ‘Meet de organisatie personeelstevredenheid en zorgt de organisatie voor systematische verbetering hiervan?’
Maatschappij
‘Hoe draagt de hele organisatie goed bij aan de maatschappij? Bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk uit te voeren en/of donaties te doen aan maatschappelijke doelen.’ En: ‘Op welke wijze is de organisatie actief om medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt een kans te bieden?’
Milieu en circulair
‘Evalueert de organisatie haar toeleveranciers ten aanzien van de sociale en maatschappelijke impact?’. En: ‘Op welke wijze reduceert de organisatie gebruik van energie, CO2, materiaal en water?’
Klanten
‘Op welke wijze maakt de organisatie met haar producten en diensten betekenisvol impact op haar klanten?’en: ‘Hoe betrekt de organisatie klanten bij haar ambitie betekenisvol te willen ondernemen?’.
B Corps biedt een uitgebreid digitaal assessment (via de site https://bcorporation.net) waarmee iedere organisatie - om niet - kan vaststellen hoe er wordt gescoord ten opzichte van de standaard. Tevens biedt de digitale omgeving praktische handreikingen om stapsgewijs te verbeteren. En zo ervaren we vanuit het initiatief B Corp Twente: “Alleen ga je sneller, samen kom je verder!”
B Corp Twente: samen kom je verder!
Saxion Conscious Business Lab en Eshuis Accountants en Adviseurs zijn, met dank aan een bijdrage uit de Agenda voor Twente, in het voorjaar van 2020 gestart met 12 organisaties om samen te werken aan en te leren over het realiseren van betekenisvolle businessmodellen. De ambitie is een beweging te creëren van betekenisvol gedreven ondernemers in Twente. Dit onder de titel ‘B corpTwente’ met inzet van de zogenaamde B Corp standaard. Wil jij met jouw organisatie ook betekenisvolle stappen voorwaarts zetten? Neem dan contact op met de auteur van dit artikel, via m.delat@eshuis.com.
