uilding Balance is een landelijk transitieprogramma dat als doel heeft de productie en het gebruik van biobased bouwproducten versneld op te schalen om de bouw te vergroenen en boeren een nieuw perspectief te bieden. Daartoe worden in het hele land zelfstandige, regionale ketens tussen boeren, industrie, gemeenten en bouwers opgezet. Twentse Bouwboeren is een van die ketens.
Janneke Paalhaar uit Mander is een van de ketenregisseurs van Twentse Bouwboeren. “De maatschappij kampt met grote problemen: het klimaat, stikstof, CO2, wateroverlast, droogte en waterkwaliteit. Telen en bouwen met biobased materialen draagt bij aan de oplossing van die problemen.” Janneke heeft een eigen bedrijf, Ronde Aarde, waarmee ze zich richt op de transitie van de landbouw. Daarnaast vormt zij met haar ouders een maatschap die hun veehouderij geleidelijk aan transformeert tot een natuurinclusief boerenbedrijf, onder meer met de teelt van biobased gewassen. Daarmee wil zij ook andere boeren in de omgeving inspireren. Aan tafel zit ook Ido Sellis, die met zijn bedrijf Ecowerk onafhankelijke adviezen geeft op het gebied van duurzaam bouwen: “Ik heb bijvoorbeeld, onder het moto ‘energie die je niet verbruikt, hoef je niet op te wekken’, de biobased bouw van de woning hier tegenover, in Manderveen, begeleid (zie de foto-red.).”
Biobased in plaats van traditionele materialen
Janneke: “De bouwsector is wereldwijd verantwoordelijk voor 38 procent van de CO2-uitstoot omdat traditionele bouwmaterialen grote hoeveelheden CO2 verbruiken bij de productie en hierin ook geen CO2 zit opgeslagen. Door die te vervangen door biobased materialen wordt er veel CO2-uitstoot voorkomen en wordt bovendien extra CO2 opgeslagen. Daarnaast is de bouw verantwoordelijk voor 40 procent van de landelijke afvalproductie. Biobased bouwen kan bijdragen aan een significante reductie van het toekomstige landelijke afvalaanbod.” Wat Twente betreft, aldus Ido, luidt de ambitie: “In 2030 duizend nieuwbouwwoningen en tweeduizend bestaande woningen - deels - bouwen of verbouwen met lokaal geproduceerde biobased bouwmaterialen.”
Kennisoverdracht
Om de transitie naar biobased bouwen te versnellen, moeten veel neuzen in de keten dezelfde kant op. Pas dan kan de slogan ‘Van land tot pand’ op grote schaal gestalte krijgen. Geen eenvoudige opgave. Janneke: “Maar wel haalbaar. Essentieel daarbij is dat wij als Twentse Bouwboeren alle partijen in de keten van de juiste informatie voorzien. Het is begrijpelijk dat boeren niet zomaar overstappen van bijvoorbeeld mais naar hennep, sorghum - een alternatief voor mais -, bamboe, vlas, olifantsgras of silphie, een soort kleine zonnebloem. Maar we kunnen uitleggen dat de teelt van dit soort gewassen een nieuw, lonend en duurzaam alternatief verdienmodel kan zijn waarmee je fors CO2-uitstoot kunt verminderen.”
“Nadenken over de voordelen”
Ido: “Niet alle boeren zullen biobased gaan telen. Maar het is verstandig over de voor- en nadelen na te denken. En niet iedereen weet dat de provincie 2.500 euro subsidie per hectare geeft voor de teelt van nieuwe gewassen. De industrie, overheid en bouwers moeten natuurlijk ook meewerken. De bouwsector is van oudsher niet al te vooruitstrevend en het zal tijd kosten voordat er een substantiële vermindering van traditionele bouwmaterialen zal plaatsvinden. Maar verschillende bouwbedrijven in Twente steken hun nek uit, zoals Dura Vermeer, De Groot Vroomshoop en front runner Bouwbiologische aannemer Dijkhuis uit Hardenberg. Zij zien de voordelen en dat er een goed verdienmodel mogelijk is met biobased bouwen. Los daarvan is het zo dat bouwers in de toekomst niet anders kunnen dan méér hergebruik en biobased toe te passen, omdat ze nou eenmaal bijvoorbeeld met een CO2-plafond te maken krijgen.”
“Voor de Gemeente Tubbergen zou een biobased gemeentehuis een geweldig voorbeeld betekenen”
Keten wordt steeds sterker
Janneke voegt daaraan toe: “In de keten Twentse Bouwboeren zijn inmiddels zo’n vijftien boeren aangesloten die zich inzetten voor de transitie. Ook verschillende gemeentes komen steeds meer in actie - voor de Gemeente Tubbergen zou een biobased, al dan niet gerenoveerd, gemeentehuis een geweldig voorbeeld betekenen! - en de industrie raakt ook steeds meer geïnteresseerd.” De samenwerking krijgt steeds beter gestalte, ook door de inbreng van de partners van Twentse Bouwboeren: De Land Bouwers, Rabobank Twente/Achterhoek, Stichting Pioneering, Tauw Foundation en Waterschap Vechtstromen.” Hoezo die laatste partij? “Het telen van vezelgewassen heeft voordelen voor de bodem- en waterkwaliteit doordat ze veel organische stof opbouwen in de bodem.” De ketens worden steeds sterker en zien er uiteindelijk zo uit: de melkveehouder of akkerbouwer kiest voor een vezelgewas als rustgewas in het bouwplan of plant op een deel van zijn grond een meerjarig vezelgewas in. De agrariërs (al dan niet in een samenwerkingsverband) verwerken de vezels tot een primair product waardoor ze meer waarde toevoegen op het erf. Het primaire product gaat rechtstreeks naar de bouwplaats of naar een secundaire verwerker, liefst zo regionaal mogelijk. Bouwers passen deze biobased materialen toe. Ido, tot slot: “Alleen de landelijke overheid moet nu niet langer achterblijven, bijvoorbeeld door biobased bouwen juist op te nemen in vergunningsaanvragen, aanbestedingen, de Duurzaamheidsladder en door betere financiële stimulatie. We kunnen niet meer om biobased telen en bouwen heen”
Belangrijke voordelen van biobased bouwen
1. Opname en langdurige vastlegging van CO2 in plaats van uitstoot
2. Verdringing van CO2-intensieve materialen
3. Alternatief verdienmodel voor boeren
4. Energiebesparend en dus financieel voordeel
5. Gezond en prettig binnenklimaat
6. Hergebruik van materialen mogelijk
7. Herstel van biodiversiteit
8. Betere arbeidsomstandigheden op de bouwplaats
9. Versterking van de lokale economie
